Bentham en Nietzsche over ‘Geluk’
Online Filosofisch Café, zondag 16 mei 2021, 15.00 – 17.00 uur
Het thema van deze middag vormt het voorjaarsslotakkoord van ons drieluik over geluk en ongeluk. Tijdens dit café zal filosoof Erno Eskens een presentatie geven.
Waar gaan we het over hebben?
Proberen om gelukkig te worden. Of toch liever niet? Ieder mens streeft uiteindelijk naar geluk, stelt de Britse filosoof Jeremy Bentham. Het is ons ultieme doel. We weten ook hoe we dit doel kunnen bereiken: door pijn te vermijden en genot te vergoten. Immers: ‘De natuur heeft de mens onder de heerschappij gesteld van twee soevereine meesters: pijn en genot. Zij alleen geven aan wat we zouden moeten doen en bepalen wat we zullen doen.’ Bentham komt over de vloer bij de vader van de Britse filosoof John Stuart Mill. Als hij de gesprekken hoort, besluit Mill ook actief naar geluk te gaan streven. Hij doet dat bijzonder fanatiek. Zo fanatiek dat hij vastloopt en in een ernstige psychische crisis belandt. In zijn diepste dal vraagt Mill zich dan af of geluk inderdaad alleen afhangt van genot en pijn. En kun je geluk überhaupt wel nastreven? Is het wel een concreet doel? Of is geluk eerder iets dat je ‘along the way’ aantreft, terwijl je op weg bent naar iets heel anders?
De boeken van Bentham en Mill roepen op hun beurt een glimlach op bij Friedrich Nietzsche (1844-1900). “Niemand streeft naar geluk, alleen Engelsen”, schrijft de Duitse denker. Nietzsche ziet geluk als iets dat we ten diepste moeten wantrouwen. Want van geluk word je niet gelukkig. Van geluk word je gezapig. Je kunt er goed van slapen, maar wie heeft dat nou als levensdoel?
Daarmee ligt de vraag op tafel die wij deze middag bespreken: is geluk een levensdoel, zou je dat doel willen bereiken (met het risico van gezapigheid), of richt je je liever op iets anders?
Erno Eskens is filosoof en politicoloog. Momenteel is hij werkzaam bij uitgeverij Noordboek. Eerder was hij programmadirecteur van de ISVW. Hij promoveerde op het thema ‘Een beestachtige geschiedenis van de filosofie’, schreef over dierenrechten in Democratie voor dieren. Samen met André de Vries schreef hij het brievenboek Amor fati. Filosoferen tegen het einde (ISVW, 2015), waarin Nietzsches gedachten van de eeuwige wederkeer een prominente rol speelt. Hij is daarnaast bekend als dierfilosoof.
Programma
Het programma op 16 mei ziet er als volgt uit:
15:00: Welkom, technische toelichting en introductie van het thema van vandaag;
15:15: Presentatie door Erno Eskens op het thema van vandaag
16:00: Korte pauze
16:10: Vragen aan Erno en plenair gesprek
17:00: Afsluiting
Iedereen die aan dit Café wil deelnemen kan zich opgeven via de website van de ISVW (www.isvw.nl) en zal dan een email met een meeting-link en nadere instructies krijgen.
Met de meeting-link kan op de betreffende zondag vanaf 14.45u. worden ingelogd met vrijwel alle laptops, notebooks, tablets en smartphones. We maken gebruik van het programma Zoom dat ruimte biedt aan maximaal honderd deelnemers.
Terug naar Filosofische Cafés
