Het nut en nadeel van verhalen met Tim de Mey

Filosofisch Café 15 mei 2022, 15.00 – 17.00 uur

Inleiding

Wie problemen identificeert en oplost, dient denkstappen te zetten. Dat denken gebeurt meestal onbewust en intuïtief. We gebruiken hierbij onze ervaringen uit het verleden en de kennis die we gedurende ons leven hebben opgedaan. De uitkomst van zo’n onbewust denkproces is een ordening in de vorm van een min of meer samenhangend, verklarend verhaal.

Charles Sanders Peirce, Amerikaans filosoof (1839 –1914) en grondlegger van de moderne semiotiek, bedacht de term abductie om dergelijke verhalende of ‘verklarende afleidingen’ te onderscheiden van deductieve of inductieve denkstappen. Een abductief redeneerproces start met een of meerdere observaties en zoekt, op basis van aannames (ervaring of kennis) de meest voor de hand liggende conclusie. Dit proces leidt, in tegenstelling tot deductief redeneren, tot een aanvaardbare (‘meest waarschijnlijke) conclusie zonder absolute zekerheid. Abductief redeneren doen wij mensen aan de lopende band. Het is gebaseerd op praktisch opgedane kennis.

De reikwijdte van ons abductief denken kan nauwelijks worden onderschat. Een welbekende auditieve ervaring interpreteren we in termen van een verhaaltje: er staat iemand voor mijn deur die drie keer heeft geklopt. Dat onze partner totaal onverwacht bloemen meebrengt, verklaren we – al dan niet terecht- door middel van het verhaal dat onze partner iets goed te maken heeft. Ook een dokter die diagnostisch redeneert, verklaart de waargenomen symptomen in termen van het verhaal dat de patiënt een bepaalde ziekte heeft. En net zoals we moppen pas vatten wanneer we plots inzien dat het verhaal eigenlijk over iets anders gaat dan we aanvankelijk dachten, zijn ook de grootste wetenschappelijke ontdekkingen gebaseerd op het inruilen van het ene verhaal -hypothese of theorie – voor het andere.

De verhalen die we onszelf en elkaar vertellen kunnen al dan niet kloppen of ‘een kern van waarheid’ bevatten. Maar verhalen kunnen ons ook wezenlijk, ten diepste misleiden; ze kunnen misverstanden genereren, feiten loochenen, revoltes en oorlogen ontketenen, aanwakkeren en blijven voeden, en tikkende tijdbommen doen ontploffen. In zijn lezing laat De Mey enkele filosofische proefballonnetjes op over hoe wij ons daartegen zouden kunnen wapenen.

ISVW-Fellow Tim de Mey

Tim de Mey is assistent professor in theoretische filosofie aan de Erasmus School of Philosophy. In 2014 schreef hij Het Voordeel van de Twijfel, een examenkatern voor 6VWO over scepticisme en in 2015 volgde de bundel Het Nadeel van de Zekerheid. In die boeken en in zijn onderwijstaken legt De Mey de nadruk op kenleer in het algemeen en wetenschapsfilosofie in het bijzonder. In 2022 is hij als eerste fellow-filosoof verbonden aan de ISVW. In die hoedanigheid doet Tim de Mey onderzoek naar waarheidsverval en wil hij waarheidsliefde nieuw leven inblazen.

Programma:

Het programma ziet er als volgt uit:
15.00 uur: Welkom en introductie van het thema
15.15 uur: Voordracht door Tim de Mey, fellow van de ISVW
16.00 uur: Gesprek met de Vrienden, vragen en meningen
17.00 uur: Afronding met een hapje en drankje aan de bar.

Deelname

Toegang is € 10,- voor vrienden, € 10,- voor introducés van vrienden en € 25,- voor overige belangstellenden.
Reserveren kan op de website van ISVW via deze link.

Terug naar Filosofische Cafés