Jannes H Mulder: Doet Trump aan gecultiveerde schattigheid?

De huidige donkere bladzijden van de geschiedenis roepen bij mij de vraag op of ook mannelijke volwassenen cute kunnen doen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan Donald Trump als kind in een oud mannenlijf. Van geraffineerd en gecultiveerd cute gedrag kan ik en mogelijk anderen van de ISVW iets leren. 

Cute of kawaii in Japan zijn meisjes die zich schattig voordoen. Cute in algemene zin betekent dubbelzinnig gedrag dat aandoenlijk én enigszins zielig is. Pokémon, Nijntje en sommige emoticons en emoji’s zijn cute vanwege de combinatie van aantrekkelijkheid én hulpeloosheid.

Jongere vrouwen kunnen het ambigue van cute in hoge mate waarderen. Zijn zij onzeker, machteloos en ondergeschikt of drukt hun lichaamstaal het tegendeel uit? Hun verzet tegen mannelijkheid is soms verraderlijk zacht en gewiekst onzeker (‘Als je wilt doe ik dat. Laat me niet alleen machteloos zijn maar het spel spelen voor je; het kan me niet schelen, het doet me niet zoveel’). Bij transgenders kan schattigheid onderdeel van hun identiteit ritueel zijn. Het maniërisme van popperig gedrag (on- en offline) is nimmer eenduidig.

Gecultiveerde schattigheid komt oorspronkelijk uit Japan. Rond 1980 verspreidde het fenomeen zich razendsnel. Sociale media en commercialisering zorgen mondiaal voor verschillen in cute-achtigheid binnen jeugdculturen. Waar ook ter wereld, de betekenis van cute blijft echter gelijk. De kracht van kinderlijke onschuld en van wrede grappen.

Snoezige baby’s en donzige poesjes waren er eerder dan Hello Kitty. Chinese panda’s en bonsaiboompjes waren altijd al schattig. De sfinx van Gizeh, Grimm’s sterrendaalders, boom kabouters of zeemeerminnen, steeds zit het dubbelzinnige van mythische aantrekkelijkheid erin. Betovering plus sinister? Vergelijk cute-gevoelens met de tegenovergestelde gevoelens van het sublieme. Subliem is magistraal plus huiveringwekkend, vreselijk mooi plus angstaanjagend. Of vergelijk cute met kitsch en camp. Gecultiveerde overdrijving wordt door sommigen grappig, door anderen meelijwekkend gevonden.

Schattigheid raakte heel lang geleden al gevoelige snaren. Maar let op. Hedendaagse gecultiveerde schattigheid krijgt een meer politieke betekenis. Een cute-cultus wordt een permanente levensstijl van valse betovering. America First! Cute krijgt een morele lading, verliest de onschuld, wordt volgens mij zelfs gevaarlijk. U bent gewaarschuwd. 😂

Bronnen:

• The Power of Cute. Simon May, 2019.
• Against Interpretation. Susan Sontag, 1990. Notes on ‘Camp’, 275 – 292.
• Cute. Kitty Hauser. LRB 26 (8), 15 April 2004. Geraadpleegd via Internet 12-6-2020.
• Suiker voor de ziel. Bianca Stigter. NRC 23-4-2020, C12-3.
• Eeuwige adolescentie. De autobiografische strip als fictieve zelfbevlekking, Arnon Grunberg. Hollands Maandblad, juni-juli 2010, 751- 752, 14-25.