Kitty van der Vliet Essaywedstrijd 2022

In 2022 stond de Essaywedstrijd in het teken van ‘Intieme vreemden’. Uit zestien inzendingen koos de jury een shortlist van de vijf beste essays en benoemde Mariska van Dam tot winnares van de prijs.

Thema: Intieme vreemden

We leven in tijden van polarisatie en vervreemding. De kloof tussen politiek links en rechts lijkt onoverbrugbaar. Het gaat daarbij over de vraag: wat is eigen, en wat is vreemd? Wat verbindt ons, en wat drijft ons uiteen? Ongewild bevinden mensen met een migratieachtergrond of mensen met wortels in voormalige Nederlandse koloniën zich in het centrum van de meningsverschillen. Een gedeelde geschiedenis verbindt ons, en toch heerst er veel onbegrip en onwetendheid.

We zijn elkaars intieme vreemden, onbekend maar toch verbonden. Wat zijn intieme vreemden elkaar verschuldigd?

Shortlist

  • Spijkers op hoog water door Martha Claeys
  • Mijn vreemde schouders door Mariska van Dam
  • Wat daten doet door Maïté de Haan
  • De brug naar inclusiviteit door Michael C.
  • Politiek van de pijn door Julia Alegre Mouslim

ISVW Uitgevers zal deze vijf essays publiceren in een bundel met daarin ook de lezing van Abdelkader Benali.

Mariska van Dam

Winnares Mariska van Dam

Mariska van Dam won de wedstrijd met haar inzending Mijn vreemde schouders. De jury, onder voorzitterschap van Désanne van Brederode, maakte op 24 april bekend dat uit de shortlist van vijf essays de inzending van Van Dam de beste was. Tijdens het filosofisch café van september zullen de vijf genomineerden gepresenteerd worden en zal het winnende essay voorgelezen worden door Mariska van Dam.

Juryrapport

Een echtpaar dat in de hoedanigheid van ‘oude vrienden’ uitvaarten bezoekt, vermoedelijk voor de gratis koffie en broodjes: dat roept, bij de ontdekking, verontwaardiging op. En terecht. Maar waar komt deze verontwaardiging uit voort? En waarom geldt die niet de dragers van de doodskist, die toch ook als vreemden een zo intieme bijeenkomst als een uitvaart bijwonen, zonder de overledene gekend te hebben?
Wie een essay met een dergelijke (waargebeurde) anekdote en de daaruit volgende, fascinerende vragen laat beginnen, heeft begrepen dat essayeren een kunstvorm is. Veel meer dan de kunde om in stilistisch verfijnd proza een al dan niet filosofische kwestie nader te beschouwen, waarbij de vorm en stijl dan slechts als fraaie verpakking dienen.
Met dank aan Montaigne, de vader van de essayistiek, weten we dat een goed essay per definitie intiem is, of dit op zeer geloofwaardige wijze lijkt – ook als het gekozen onderwerp vreemd ver van de lezer af staat. De auteur heeft de moed zich openlijk aan een vraag te wijden waarop hij of zij het antwoord zelf ook (nog) niet kent en die hem oprecht intrigeert, dwarszit, misschien zelfs uit de slaap houdt. Waar het denken, het wikken, wegen en ‘proberen’, op papier hem zal brengen, is ook voor hemzelf een verrassing – én een waagstuk. Wie het aandurft om zich met volledige inzet van zijn (of haar) wezen aan een reis in de geest te wagen én de lezers meteen maar bij zich in te schepen, zonder enige belofte aangaande de plaats van aankomst, geeft niet enkel blijk van vertrouwen in het eigen kunnen, maar belangrijker: van vertrouwen in het soort denken dat wordt beoefend om het plezier en de schoonheid van het denken zelf. Geen tocht van A naar B, met het voortbewegen als middel, maar een wandeling waarin de beweging het doel al is.
De schrijver van het winnende essay Mijn vreemde schouders, kan de vragen over de (on)wenselijkheid van vreemden bij een uitvaart zo bijna vanzelfsprekend onderzoeken, omdat zij niet buiten haar onderwerp staat: ze is zelf (kisten)drager, het is haar bijbaan. En ze is dit niet geworden vanwege haar vraag, waardoor de bijbaan een vorm van participerend veldonderzoek is, nee, de vragen komen voort uit dit werk, dat ze met warme interesse, zelfs met liefde doet. Dat woord heeft het echter niet nodig om ook maar ergens in het essay gebezigd te worden. De liefde is voelbaar in iedere zin, want behalve de liefde voor de vraag en alle gedachten die deze oproept, voor de taal, de speelse afwisseling tussen reflectie en concrete praktijkvoorbeelden, voor zowel diepte als humor, zowel heldere opbouw als verrassing. En ten slotte: voor de essentiële en existentiële waarde van het fenomeen uitvaart, in casu: een in riten gegoten laatste samenzijn van gestorvenen en nabestaanden, voorafgaand aan het definitieve afscheid.
Dit essay is geen kleine uiteenzetting over dat grote thema ‘sterfelijkheid’, maar een wandeling door de weidse wereld van dat toch korte, intieme moment, waarbij de doodskist zelfs even een thuis wordt voor de lezer, of in elk geval: een vertrouwder raken met dit laatste fysieke huis, op een manier die het succesvolle televisieprogramma De kist niet vermag.
De ‘vreemde schouders’ uit de titel blijken behalve kisten ook de lezer te kunnen dragen en stap voor stap binnen te leiden in vragen die hij of zij zichzelf eerder nog niet stelde. En dit waarnemende, ervarende, verbeeldings- en gevoelvolle fenomenologische vragen houdt niet op bij de slotzin. Integendeel, na lezing van Mijn vreemde schouders heeft althans deze lezer er zintuigen, perspectieven en vragen bij gekregen, die nog lang mee kunnen wandelen. Wie weet wel tot in de dood.          



Comments are closed.

Back to Top ↑

    Aankomende evenementen

  • Cadeautip: geef Vriendschap!


    Met deze kaart wordt de ontvanger gedurende één jaar Vriend van de ISVW en steunt daarmee ook de publieksfilosofie. Je kunt een jaar lang voor een vriendenprijs deelnemen aan filosofische cafés, krijgt vier keer het Vriendenmagazine, maakt een Vriendenwandeling en ontmoet andere Vrienden van de publieksfilosofie. Klik hier om te bestellen.

  • Gesubsidieerd door de Vrienden

    Het Handboek Logica, geschreven door Josina Carolina van Lynden en bewerkt door Roek Vermeulen, is mede tot stand gekomen door subsidie van de Vrienden van de ISVW. Het is het eerste  logicaboek dat door een vrouw is geschreven — en dat in 1770, toen meisjes niet eens naar school mochten. Op 12 mei 2024 geeft Erno Eskens er een lezing over op de ISVW.

  • Abdelkader Benali erelid Vrienden

    Tijdens het filosofisch café op 18 september 2022 ontving Abdelkader Benali het eerste erelidmaatschap van de Vrienden van de ISVW. Benali is een bruggenbouwer tussen mensen, media en culturen en past daarmee bij de Vrienden. Ook wij willen bruggen bouwen, tussen mensen en tussen publiek en filosofie.

  • Vriendenmagazine op papier


    Het is vanaf heden mogelijk om, tegen kostprijs, een papieren exemplaar van het Vriendenmagazine thuis te laten bezorgen. Klik hier om te bestellen.