Lotte Spreeuwenberg – winnaar essaywedstrijd

De Vrienden van de ISVW feliciteren Lotte Spreeuwenberg met de eerste plek in de Essaywedstrijd ‘Leren van onze geschiedenis’!

Naast de hoofdprijs zal haar essay Onderhuidse verhalen, samen met de essays van de andere genomineerden, gepubliceerd worden in een essaybundel bij ISVW Uitgevers. Zeker weten dat je de aankondiging niet mist? Meld je aan voor de ISVW-nieuwsbrief.

Juryrapport
‘Montaigne koos bij zijn zelfonderzoek voor de vorm van het essay, omdat hij aftastend en proberend tot grotere zelfkennis wilde komen. Dit essay pelt, in de geest van Montaigne, beetje bij beetje de lagen van de eigen familiegeschiedenis weg en legt daarmee een groot vergeten deel van de geschiedenis van onze cultuur bloot. Dat is het deel van de zwijgende meerderheid, van de ervaringen van vrouwen. Want, zo beschrijft de auteur meelevend en persoonlijke geschiedenissen vertellend, “geschiedenis wordt geschreven door overwinnaars, maar ook door onderdrukkers. Wanneer het perspectief van bepaalde groepen niet wordt meegenomen, kunnen we dan echt iets leren van onze geschiedenis?” Leren van de geschiedenis wordt in dit essay ook leren van de geschiedenis die zelfs nooit geschiedenis werd, van de verhalen die verzwegen zijn, van de ‘duistere gaten in onze geschiedenis’. We lezen een knap geschreven, overdonderende poging tot het belichten van enkele van die duistere gaten. Tante Gert, Oma Annie en Oma Lies krijgen eindelijk een stem, en daarmee geeft de auteur het startschot voor een veel groter onderzoek naar alle stemmen die nooit zijn gehoord, maar die het net zo goed als iedere wel beschrevene verdienen om de niet zelfgekozen stilte te ontstijgen. Het is een essay om stil van te worden, dat tot luisteren aanzet en je ogen opent voor een wereld die veel groter is dan de geschiedenis die we kennen.’ – Marthe Kerkwijk en Florian Jacobs

‘Aan mij de eervolle taak om als juryvoorzitter het laatste oordeel te vellen over deze vijf interessante prikkelende essays, waarvan Marthe en Florian de strekking en het belang kundig en joyeus heeft samengevat, op een manier die de lust tot denken versterkt, zoals jullie essays dat ook al deden. Waarvoor dank. Mooie stukken, goede vragen, interessante betogen.

Maar er moest gekozen worden, en onze keuze is gevallen op het essay van Lotte Spreeuwenberg, Onderhuidse verhalen. In het juryverslag dat jullie net gehoord hebben zijn de kwaliteiten van het stuk al genoemd en geroemd. Ik voeg er nu de mijne aan toe.

Het is een mooi helder stuk dat over iets kleins lijkt te gaan, de eigen geschiedenis, maar veel elementaire vragen oproept: leren van de geschiedenis, maar over wiens geschiedenis hebben we het dan? De auteur laat helder en doeltreffend zien hoe de geschiedenis van vrouwen van twee generaties eerder niet geschreven is. 

Dat raakt aan fundamentele vragen waar vaak achteloos aan wordt voorbijgegaan: de vraag wat van waarde wordt gevonden, en wie dat kan bepalen – de vraag naar de macht en de hiërarchie van waardering. Op een bijna terloopse manier komen al die belangrijke vragen voorbij, waarbij duister niet de betekenis heeft van donker en onheilspellend, maar van niet belicht, dat waar geen oog voor is, wat onopgemerkt blijft.

Wat als vanzelf overgaat in de fundamentele vraag, het juryrapport vermeldde het al, of we wel echt iets van de geschiedenis kunnen leren wanneer het perspectief van bepaalde groepen niet wordt meegenomen.

Wat we bijzonder waarderen is haar aandacht voor taal: hoe de woorden moeten en mogen als vaste woorden in het vocabulaire van de geciteerde teksten en verhalen voorkomen. Dat begrippen als wil en verlangen in het repertoire niet voorkomen is veelzeggend.’ – Christien Brinkgreve, juryvoorzitter